Οργάνωση και διαχείριση ομάδων: Group Dynamics

15.01.19

Η ομάδα κρύβει μία δυναμική μοναδική.

Υπάρχουν πολλές μελέτες και θεωρίες σχετικές με την οργάνωση και και την καθοδήγηση των ομάδων. Ωστόσο αναφερόμαστε στην δυναμική των ομάδων σύμφωνα με τις έρευνες του Bion (1961) και του Kurt Lewin (1945) διότι έθεσαν τις βάσεις για την ψυχό-πνευματική πλευρά της ομάδας ενώ οι Peck (1987) και Hackman (2002) εστιάζουν στην δυναμική μεγαλύτερων ομάδων και στις μικρό-λειτουργίες τους. Τα μέλη μίας ομάδας αλληλεπιδρούν συνεχώς σε βαθμό που τείνουν να ασπάζονται κοινές ιδέες και να δρουν με κοινό σκοπό και όφελος. Αυτό δημιουργεί νόρμες που μπορεί ακόμα να εκφράζονται με κοινό τρόπο συμπεριφοράς (πχ χαιρετισμός, ενδυμασία, κλπ). Με τη σειρά του αυτό το γεγονός μπορεί να υπονομεύσει την ένταξη των μελών της ομάδας ή μέλη που θα ήθελαν να ενταχθούν και είναι διαφορετικά. Γενικότερα η πιο απλή μορφή δυναμικής εξέλιξης μίας ομάδας έχει 3 στάδια α) Εξάρτηση β) Σύγκρουση ή Φυγή γ) Ζευγάρωμα.

Κατά την φάση της εξάρτησης τα μέλη της ομάδας δένονται μεταξύ τους και αποκτούν συναισθηματική ασφάλεια. Ακόμα η ομάδα δεν έχει την δυνατότητα να αυτενεργεί και βασίζεται κυρίως στις εντολές του αρχηγού. Στη φάση αυτή ο αρχηγός εξιδανικεύεται από την ομάδα και αντιμετωπίζεται σαν ‛θεός’. Εδώ υπάρχει ο κίνδυνος της προσκόλλησης του αρχηγού στην ομάδα λόγω φιλόδοξου χαρακτήρα κάτι το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε αποστροφή τα μέλη της ομάδας, λόγω της εξάρτησής τους. Επόμενο στάδιο είναι ‘σύγκρουση- φυγή’ Η ομάδα λειτουργεί σαν να πρέπει να διατηρήσει την ύπαρξή της με κάθε τρόπο. Η συνηθέστερη έκφραση αυτού του υποσυνείδητου τρόπου επιβίωσης αποτελεί η τάση της ομάδας να αποφεύγει κάποιον ή συγκρούεται με κάποιον ή κάτι. Στη σύγκρουση η ομάδα χαρακτηρίζεται από επιθετικότητα και οργή. Στη φυγή η ομάδα σχολιάζει, λέει ιστορίες, ή κάνει άλλες δραστηριότητες που εξυπηρετούν την ανάγκη της να αποφύγει τις εργασίες. Το ‘ζευγάρωμα’ βασίζεται στην υπόθεση ότι η ομάδα έχει στόχο την αναπαραγωγή της. Δυο εκπαιδευόμενοι, ανεξαρτήτως φύλου, κάνουν τη δουλειά της ομάδας μέσα από τη συνεχή αλληλεπίδρασή τους.

Μέγεθος, ελευθερία επιλογών, σύνθεση και στοχοθεσία καθορίζονται κάθε φορά σε κάθε ομάδα!

Οι έρευνες έδειξαν ότι ανεξάρτητα με τα βασικά συναισθήματα τα οποία πηγάζουν από την συναναστροφή των μελών της ομάδας υπάρχει διαφορά όταν οι ομάδες λειτουργούν υπό την ηγεσία ενός μέλους ή συνολικά (Leavit 1951 , Band 1986). Τα γεγονότα αυτά οδήγησαν τους ερευνητές να προσδιορίσουν βασικές λεπτομέρειες επί της οργάνωσης των ομάδων:

Το μέγεθος της ομάδας κατά την βιβλιογραφία κυμαίνεται από 3 έως 5 άτομα. Ομάδες με δύο άτομα θεωρούνται ότι δεν προσφέρουν πλουραλισμό ιδεών και πολυφωνία ενώ άνω των 6 ατόμων σε μικρές ηλικίες δημιουργούν προβλήματα οργάνωσης και εσωτερικής διαχείρισης.
Οι αρχηγοί (δάσκαλοι-εκπαιδευτές-κοινοτάρχες) πρέπει να έχουν την πρωτοβουλία διαμόρφωσης μιας ομάδας (Obaya 1999). Όταν τα παιδιά αφήνονται πλήρως ελεύθερα να συνθέσουν μόνοι τους μια ομάδα, τείνουν σε έντονες διακρίσεις (φυλετικές, νοητικές κλπ) μεταξύ τους με αποτέλεσμα να μην δημιουργούνται ετερογενώς «υγιείς» ομάδες.
Ανάλογα με το μέγεθος της τάξης ή του εκπαιδευτικού μέσου,το είδος του project, της δράσης ή του παιχνιδιού, τον διαθέσιμο χρόνο και τις ανάγκες των μαθητών, παιδιών, κατασκηνωτών, εργαζομένων ή ατόμων.Επίσης είναι καλό ο αρχηγός να προβαίνει σε συχνή αλλαγή της σύνθεσης των ομάδων ώστε να δοκιμαστεί κάθε δυνατός συνδυασμός.
Η σύνθεση των ομάδων στην κατασκήνωση, σχολική τάξη ή στην εργασία θα πρέπει να είναι ετερογενής και να υπάρχει ισορροπία μεταξύ φύλου, φυλής ,συμπεριφοράς ,μαθησιακών δυνατοτήτων και αναγκών (Seymour & Hewitt 1997).
Κατανόηση της προσωπικότητας των ατόμων. Η προσωπικότητα φαίνεται να είναι ίσως ο πιο σημαντικός παράγοντας στην σύνθεση αποτελεσματικών ομάδων (Levine 1992).
Ξεκάθαρος προσανατολισμός για το ποιος είναι ο σκοπός της ομάδας και της γενικής ομαδικής εργασίας.

Τέλος σύμφωνα με τον Hackman (2002) μία ομάδα για να είναι αποτελεσματική οποιαδήποτε και αν είναι η φύση του σκοπού της θα πρέπει τα μέλη της ομάδας να βρίσκουν νόημα στην ύπαρξη και την δράση της, να αντλούν προσωπική ικανοποίηση, να βελτιώνουν τις ικανότητες τους μέσα στην ομάδα για να λειτουργήσουν αποδοτικότερα στο μέλλον όπως και να επιτυγχάνουν τους στόχους που θέτει η ομάδα. Συνοψίζοντας αξίζει να θυμόμαστε ότι η ομαδοσυνεργατική μάθηση μπορεί να ενισχύσει την εκπαιδευτική διαδικασία αλλά και να ωφελήσει τα παιδιά σε κοινωνικό, μαθησιακό και προσωπικό επίπεδο. Εμβαθύνοντας περαιτέρω στην λειτουργία της ομάδας θυμίζουμε ότι μία ομάδα περνάει από 3 κύριες φάσεις μέχρι να σχηματιστεί πλήρως ενώ φαίνεται να υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια επιτυχούς οργάνωσης ενός συνόλου.

Παπανικολάου Ιωάννης
ΗR Manager/ Σύμβουλος Επιχειρήσεων/ Εκπαιδευτής Προσωπικού Κατασκηνώσεων/ Εκπαιδευτικός
Υπεύθυνος Εκπαιδευτικού Προγραμματισμού Κατασκηνώσεων Ελαιώνες
Msc Οικονομικής & Επιχειρησιακής Στρατηγικής

Βιβλιογραφικές πηγές

Bion, W. R. (2003). Experiences in groups: And other papers. Routledge.

Baudrit, A.(2007) Η ομαδοσυνεργατική μάθηση , Αθήνα , Εκδόσεις Κέδρος

Paletz, S., Schunn, C. (2009). A Social-Cognitive Framework of Multidisciplinary Team Innovation. Topics in Cognitive Science

Hackman, J.R (2002). Leading Teams: Setting the Stage for Great Performances. Harvard Business Press.

Peck, M. S. (1987) The Different Drum: Community-Making and Peace.p. 95-103

Tagged underΟμαδοσυνεργατική, μάθηση, εισαγωγικές έννοιες, Κατασκήνωση, εκπαίδευση,