Σχολικός εκφοβισμός (bullying): Many reasons why...

18.12.18

Ο σχολικός εκφοβισμός μέσα από αλήθειες και ψέμματα!

Το θέμα του σχολικού εκφοβισμού μονοπωλεί στην εποχή μας τις συζητήσεις των γονιών, των δασκάλων και των ΜΜΕ.Είναι ένα φαινόμενο που υπήρχε από πάντα, απλά τελευταία έρχονται στην επιφάνεια όλο και πιο πολύ οι διάφορες εκφάνσεις του, επιστρατεύονται καμπάνιες για την καταπολέμησή του, οι εμπλεκόμενοι είναι πολύ πιο υποψιασμένοι και, έτσι, έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις. Μπήκα στη διαδικασία να το σκεφτώ ξανά με αφορμή την εξαιρετική σειρά "13 reasons why" του Netflix, που προσεγγίζει το θέμα πολυδιάστατα και απαλλαγμένη από κλισέ. Η αποτελεσματική προσέγγιση του φαινομένου δεν είναι σίγουρα αυτή που βασίζεται σε μια γραμμική σχέση αιτίου-αιτιατού. Υπάρχει ένας συνδυασμός παραγόντων που οδηγούν στην εκδήλωση και διατήρηση του φαινομένου της σωματικής και ψυχολογικής βίας στο σχολείο, και που δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο.

Tα παιδιά που για οποιοδήποτε λόγο διακρίνονται στο σχολικό περιβάλλον γίνονται πιο εύκολα στόχοι εκφοβισμού και βίαιης συμπεριφοράς, είτε πρόκειται για λαμπρές επιδόσεις στα μαθήματα, είτε για μια εντυπωσιακή εμφάνιση είτε για ένα ταλέντο σε κάποιο τομέα, πολλές φορές και όλα αυτά μαζί. Τα παιδιά, σε όλες τις ηλικίες, έχουν πολύ ανεπτυγμένο το αίσθημα της ζήλιας, μπαίνουν συνεχώς σε διαδικασία σύγκρισης με τους συνομηλίκους τους και η αίσθηση κατωτερότητας ή μετριότητας τους προκαλεί θυμό και εκφράζεται με επιθετικότητα. Παιδιά που επίσης γίνονται πολύ συχνά στόχοι εκφοβισμού και περιθωριοποιούνται είναι όσα διαφοροποιούνται από το μέσο όρο και τις κοινωνικές νόρμες, σε θέματα όπως οι σεξουαλικές προτιμήσεις, η σωματική υγεία, οι πεποιθήσεις, το ντύσιμο, το βάρος, τα ενδιαφέροντα. Στον κόσμο των ενηλίκων η διαφορετικότητα είναι δαχτυλοδεικτούμενη, πόσο μάλλον στον κόσμο των εφήβων. Επίσης, παιδιά ντροπαλά και υποχωρητικά, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να υπάρξουν θύματα εκφοβισμού, ακριβώς γιατί τα υπόλοιπα παιδιά τα θεωρούν ανίσχυρα και ανίκανα να αντιδράσουν.

Η οικογένεια καλλιεργεί τις αξίες του παιδιού

Φυσικά τίποτα από αυτά δεν είναι απόλυτο, έχει να κάνει πρωτίστως με την αγωγή των παιδιών. Αν πρόκειται για παιδιά που έχουν μεγαλώσει έχοντας ουσιαστική επικοινωνία με τους γονείς τους και έχουν μάθει να σέβονται την κάθε είδους διαφορετικότητα, να αναγνωρίζουν την αξία του διπλανού και να μην επιτίθενται στον αδύναμο, τότε υπάρχει αρμονική συνύπαρξη και ουσιαστική στήριξη, και το έχουμε δει να συμβαίνει πολλές φορές. Αν, πάλι, πρόκειται για παιδιά που έχουν μεγαλώσει με έλλειψη σεβασμού, απουσία ορίων, επιβολή δύναμης και άσκηση κάθε είδους βίας, είναι απόλυτα λογικό να επαναλάβουν αυτές τις συμπεριφορές στο σχολείο. Επίσης, παιδιά που δεν έχουν την προσοχή των γονιών όταν τη χρειάζονται, βρίσκουν αυτό τον ανορθόδοξο τρόπο να ακουστούν και να νιώσουν σημαντικά. Αλλά και παιδιά που στο σχολείο δεν ξεχωρίζουν με κάποιο τρόπο, χρησιμοποιούν τον εκφοβισμό και τον τραμπουκισμό ως μέσο για να το πετύχουν.

Όσον αφορά στους γονείς, υπάρχει μια τάση κάποιες φορές να παρερμηνεύεται το πείραγμα και η γλώσσα των συνομηλίκων ως σωματικός και ψυχολογικός εκφοβισμός. Με άλλα λόγια, πλέον, ακόμα και τις φυσιολογικές "συμμαχίες" και διαμάχες στα πλαίσια μιας τάξης, τις βαφτίζουμε με ευκολία bullying. Οι συνεχείς παρεμβάσεις των γονιών στο ρόλο των δασκάλων και του σχολείου επιτείνουν το όποιο πρόβλημα. Πρέπει πάντα να έχουμε στο μυαλό μας ότι τα παιδιά έχουν έναν δικό τους τρόπο επικοινωνίας, και -αν δεν υπάρχει ακραία σωματική βία- είναι καλό να τους δίνουμε το χώρο να επιλύσουν τις διαφορές τους και να αποκαταστήσουν τις σχέσεις τους.

Αυτονομία του παιδιού στη λήψη ευθυνών και αποφάσεων

Το να απευθύνονται τα παιδιά στον γονέα ή στο δάσκαλο με την παραμικρή αφορμή δημιουργεί την εντύπωση στους συνομηλίκους τους ότι δεν είναι ικανά να υψώσουν ανάστημα και να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και αυτό ενισχύει τον κύκλο του εκφοβισμού. Είναι καλό τα παιδιά να λειτουργούν όσο γίνεται πιο αυτόνομα μέσα στο μικρόκοσμό τους. Έτσι, οι γονείς δείχνουν ότι τα εμπιστεύονται και τονώνουν την αυτοπεποίθησή τους. Επίσης, είναι σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας ότι το ίδιο γεγονός μπορεί να επηρεάσει το κάθε παιδί με εντελώς διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του, τον ψυχισμό του και τα βιώματά του. Είναι λάθος να γενικεύουμε.

Όσον αφορά στους δασκάλους, είναι λάθος να ψάχνουν για παιδιά θύτες και θύματα. Είναι καλό να λαμβάνουν υπ'όψιν τους τους λόγους που μπορεί να οδηγήσουν ένα παιδί να γίνει θύτης αλλά και τις συμπεριφορές ενός παιδιού που ενισχύουν το ρόλο του θύματος. Κανένα παιδί δε γεννιέται θύτης ή θύμα, υπό συγκεκριμένες συνθήκες όλα μπορούν να γίνουν και τα δύο. Το πιο σημαντικό απ'όλα είναι να ακούμε τα παιδιά όταν μας μιλάνε και να είμαστε εκεί να αφουγκραστούμε τις ανάγκες τους. Γιατί συνήθως το κάνουμε εκ των υστέρων, όταν πια είναι πολύ αργά.

Φοίβη Λέκκα
Ψυχολόγος Msc-Ψυχοθεραπεύτρια
Ειδίκευση στη Συστημική Ψυχοθεραπεία Παιδιών-Εφήβων-Οικογένειας-Ζεύγους
Συνεργάτης των Παιδικών Κατασκηνώσεων Ελαιώνες

Με την άδεια της συγγραφέα, αναδημοσίευση από το https://www.foivilekka.com/

Tagged underοικογένεια, παιδί, γονείς, quality time,