Ο γύρος του κόσμου μέσα από τον χορό!

06.02.19

Ένα ταξίδι στον κόσμο...χορεύοντας

Πολλοί άνθρωποι επιλέγουν τον χορό, ως τρόπο έκφρασης τον συναισθημάτων τους, ένα μέσο για να μοιραστούν τη χαρά ή τη λύπη τους με τους γύρω τους και να τους καλέσουν να κάνουν και εκείνη το ίδιο. Τα συναισθήματα και οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι επιλέγουν να τα εκφράσουν υποδηλώνουν υποδηλώνουν μοναδικά στοιχεία πολιτισμού σε διαφορετικές κουλτούρες. Έτσι ο χορός αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι του χαρακτήρα κάθε πολιτισμού. Επάνω του αποτυπώνονται ιστορικά γεγονότα, παραδόσεις, ολόκληρη η νοοτροπία του λάου με λίγες κινήσεις. Πολλές φορές, βλέπουμε χορούς άλλων χωρών και μας φαίνονται περίεργοι και διαφορετικοί συγκριτικά με τους δικούς μας ή χορεύουμε χορούς άλλων χωρών, χωρίς όμως να το γνωρίζουμε, αναβιώνοντας άθελα μας την ιστορία τους.

Το ταξίδι μας ξεκινά από την μακρινή δύση. Όλο και περισσότεροι φαίνεται να αγκαλιάζουν την λατινοαμερικάνικη παράδοση και να επιθυμούν να χορέψουν στους ρυθμούς της μουσικής της. Μάλιστα, πολλοί καλλιτέχνες άλλων χωρών συνεργάζονται με Λατίνους καλλιτέχνες για την παραγωγή ενός τραγουδιού, αυτού του είδους ή επιχειρούν να τραγουδήσουν μόνοι τους ένα παρά το γεγονός ότι η ισπανική δεν είναι η μητρική τους γλώσσα, οδηγώντας ακόμα περισσότερους στην γνωριμία με αυτούς τους χορούς. Μπορεί στην Ευρώπη να είναι περισσότερο γνωστοί οι χοροί της reggaeton, της salsa ή του tango, όμως στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, αλλά και σε πολιτείες των Η.Π.Α., όπου υπάρχει μεγάλος πληθυσμός Λατίνων, ένας από τους δημοφιλέστερους χορούς είναι η cumbia.

Πρόκειται για έναν χορό, που γεννήθηκε στη βόρεια ακτή της Κολομβίας στις αρχές της δεκαετία του 1940 και χορευόταν από ζευγάρια (Hernandez, 2009) Σύμφωνα με τον Semán (2012), η cumbia στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής σε ομάδες Κολομβιανών φοιτητών, που ζούσαν στην Αργεντινή, όπως οι Los Wawanco. Σημαντικό ρόλο στην εξάπλωσή της είχε το γεγονός ότι αποτελούσε χαρακτηριστικό των δημοφιλών Αργεντίνικων sectores, κοινωνικοπολιτικού όρου, που περικλείει την εργατική και την χαμηλή-μεσαία τάξη ανθρώπων, ενώ ιδιαίτερη ήταν και η δημοτικότητά της στα προάστια του Μπουένος Άιρες και άλλων μεγάλων πόλεων της χώρας, όπου είχε κερδίσει πολλούς οπαδούς μετά την εσωτερική μετανάστευση των πληθυσμών από την εξοχή. Με το πέρασμα του χρόνου ο χορός έφτασε και σε άλλες χώρες με μικρές παραλλαγές, ξεκινώντας από το Μεξικό με την εγκατάσταση του Κολομβιανού καλλιτέχνη Luis Mateo Meyer Castandet το 1943 και μετά τη μεγάλη επιτυχία της συνεργασίας του με την Ορχήστρα του Rafael de Paz διαδόθηκε και σε άλλες χώρες, όπως η Αργεντινή, η Χιλή και το Περού (Pagano, 1998).

Αρκετές δεκαετίες πριν από την ανακάλυψη της cumbia, είχε προηγηθεί η γέννηση ενός ιδιαίτερα δημοφιλούς χορού, αλλά στην Ευρώπη αυτή τη φορά. Υπάρχουν πολλές αναφορές, σύμφωνα με τον Nettel, σε χορούς του 16ου αιώνα, που φαίνεται να οδήγησαν σε αυτόν που σήμερα ονομάζουμε waltz. Το waltz είναι ένας από τους δημοφιλέστερους χορούς της κεντρικής Ευρώπης, οι ρίζες του βρίσκονται στη χώρα της Γερμανίας, με τον Γάλλο φιλόσοφο Michel Eyquem de Montaign να γράφει για ένα χορό που είδε στην Augsburg το 1580, στον οποίον τα ζευγάρια χόρευαν τόσο κοντά που "προκλητικά'' αγγίζονταν τα πρόσωπά τους (1946).Σήμερα, τα διασημότερα waltz είναι τα βιεννέζικα waltz του Johann Strauss Ι και του γιου του, Johann Strauss ΙΙ. Όλη η Βιέννη ανυπομονούσε να χορέψει στους γρήγορους ρυθμούς του Johann Strauss ΙΙ, ο οποίος άλλαξε την μελωδία του ένα-δύο-τρία σε ένα πρότυπο ρυθμού του ένα-δύο μαζί με άλλους ρυθμούς, αναγκάζοντας τα ζευγάρια να χορεύουν σε ένα waltz δύο βημάτων. Παρά τον γρήγορο ρυθμό των waltz του δεν κατάφερε να ξεπεράσει τους γρήγορους ρυθμόυς αυτών του πατέρα του. (Wechsberg 1973).

Ένας ακόμα Ευρωπαϊκός χορός με μεγάλη δημοτικότητα είναι η mazurka, η οποία πρωτοεμφανίστηκε στην ανατολική και κεντρική Πολωνία κατά τον 16ο αιώνα. Έγινε πολύ γρήγορα δημοφιλής στη βασιλική αυλή της Πολωνίας, παρά το γεγονός ότι είναι ένα είδος folk χορού, είδος ταιριαστό κατά τους ιστορικούς για τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα της εποχής. Μέσω των χορών του Πολωνικού παλατιού, ο χορός διαδόθηκε και στα βασίλεια της Ρωσίας και της Γερμανίας, φτάνοντας μέχρι την Αγγλία και τη Γαλλία την δεκαετία του 1830. (The Editors of Encyclopaedia Britannica, 2016)

Μετά την Κεντρική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, έχει σειρά η Μεσόγειος με την Ιταλία να παρουσιάζει έναν συνδυασμό από mazurka, waltz, polka, schottische και march μέσα από τον χορό Liscio. Ο χορός γεννήθηκε κατά τον 19ο αιώνα στην βόρεια Ιταλία και συγκεκριμένα στην περιοχή Emilia Romagna, ενώ πολύ γρήγορα διαδόθηκε και στην υπόλοιπη χώρα (Falconi, 2007). Ο χορός εξακολουθεί να θεωρείται μέχρι σήμερα ένας από τους παραδοσιακούς χορούς της Ιταλίας, με πολλές περιοχές να διοργανώνουν βραδιές liscio, καλώντας τα ζευγάρια να χορέψουν στους ρυθμούς του.

Πηγαίνοντας ακόμα πιο νότια στην χώρα της Αιγύπτου συναντάμε έναν χορό, που είναι ιδιαίτερα δημοφιλής ακόμα και στη χώρα μας. Πρόκειται για τον raqs sharqi ή αλλιώς χορό της κοιλίας, ο οποίος ξεκίνησε τα πρώτα του βήματα ως επίσημο χορό μπροστά σε κοινό μετά την Επανάσταση της Αιγύπτου του 1952, καθώς τότε υπήρχε η κοινή γνώμη πως όποιες οι γυναίκες ασχολούνταν με αυτόν τον χορό, ήταν χαμηλών ηθών. Αυτή η στερεοτυπική άποψη, όπως αναφέρει και ο Nieuwkerk, δυσκόλεψε πολύ την παραγωγή των πρώτων δημόσιων παραστάσεων. Παρά το γεγονός ότι πολύς κόσμος διασκέδαζε και αγαπούσε τις παραστάσεις του raqs sharqi μέσα από μια ποικιλία εορτών και χώρων, οι επαγγελματίες χορευτές του ερχόντουσαν αντιμέτωποι καθημερινά με την κοινωνική περιθωριοποίηση (1995).

Με σκοπό την άρση της αποικιοκρατικής συνοχής και της διαφθοράς του αιγυπτιακού κράτους, οι Muhammad Naguib και Gamal Abdel Nasser, επικεφαλής της εθνικιστικής ομάδας Free Officers, απαίτησαν την ανατροπή του υπό την εύνοια της Βρετανίας Βασιλιά Farouk της Αιγύπτου, τον Ιούλιο του 1952. Μέχρι το 1953 είχα καταφέρει πάρουν τον έλεγχο του κράτους και ανακηρύξουν την Αίγυπτο σε δημοκρατία και το τέλος της συνταγματικής μοναρχίας, ενώ ο Nasser έγινε Πρωθυπουργός του κράτους το 1954 και Πρόεδρος το 1956.Από αυτές τις αλλαγές, επηρεάστηκε και ο καλλιτεχνικός χώρος, με όλη την πολιτιστική παραγωγή της εποχής να διατρέχεται από ένα πνεύμα εθνικισμού. Ακολουθώντας το και ο Mahmoud Reda ιδρύει τον αιγυπτιακό λαογραφικό θίασο χορού με το όνομα, ο Θίασος Reda λαμβάνοντας τόση μεγάλη απήχηση από τις αρχές του 1958, ώστε από τις αρχές του 1961, ο Θίασος είχε αποκτήσει κρατική οικονομική υποστήριξη. (Daly 2008, 302; Kassem 2004, 50; Rosefsky Wickham 2005, 21).

Τέλος, έχουμε μία χώρα που την γνωρίσαμε μέσα από τις ταινίες Bollywood με τα πολλά χρώματα και τους εξωτικούς χορούς. Ένας από τους πιο διάσημους χορούς της Ινδίας είναι ο Bharatanatyam, ο οποίος ξεκίνησε από την πολιτεία Tamil Nadu, στην νότια Ινδία και οι πρώτες ιστορικές αναφορές για αυτόν εντοπίζονται στη Natyashastra, μία αρχαία διατριβή σχετικά με το θέατρο, που είναι γραμμένη από τον μυθικό ιερέα Bharata και χρονολογείται ανάμεσα στο 200 π. Χ. και στο 200 μ. Χ.. Αρχικά, ο bharatanatyam ήταν θρησκευτικός χορός, που χορευόταν από γυναίκες και εξιστορούσε ιστορίες δοξασίας και αφοσίωσης της Ινδουιστικής θρησκείας. Μέχρι τον 20ο αιώνα, δεν χορευόταν ο χορός σε δημόσιες παραστάσεις, παρά μόνο μέσα στους ναούς.

Πρόκειται για έναν ατομικό natya (χορό), που συνδυάζει tala (ρυθμό), raga (μουσική) και bhava (έκφραση). Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι τα λυγισμένα πόδια και τα πέλματα, που κρατούν τον ρυθμό, ενώ τον πιο σημαντικό ρόλο έχουν τα χέρια, καθώς αυτά, μαζί με τις εκφράσεις του προσώπου, εξιστορούν την ιστορία. Τα χέρια μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διάφορες mudras, ή αλλιώς συμβολικές χειρονομίες με κάθε χειρονομία να σημαίνει κάτι διαφορετικό και να προσθέσει ένα συγκεκριμένο νόημα στην ιστορία, είτε είναι asamyukta mudra (χειρονομίες με ένα χέρι) and samyukta mudra (χειρονομίες με δύο χέρια) (Amrutha, 2016).

Τόσοι πολλοί και διαφορετικό χοροί, που διατηρήθηκαν μέσα στο χρόνο και εξακολουθούν να αντανακλούν το πνεύμα και την κουλτούρα κάθε χώρας. Με το να ερχόμαστε κοντά στις παραδόσεις γνωρίζουμε και την πραγματική πλευρά της ιστορίας μίας χώρας. Γι’ αυτό, γνωρίστε τον κόσμο μέσα από τα βήματα των χορών του.

Ανθή Ποζατζίδου
Φοιτήτρια Δημοσιογραφίας, ΑΠΘ

Βιβλιογραφικές πηγές

Amrutha, R., Ladwani, V.M. (2016). Bharatanatyam hand gesture recognition using normalized chain codes and oriented distances. Proceedings of the International Conference on Inventive
Computation Technologies, ICICT 2016, 2016, art. no. 7830202.

Daly, M. W., ed. 2008. The Cambridge History of Egypt. New York: Cambridge University Press.

Falconi, B.; Grasso, G.; Venier, G. (2007). How to Play Italian Fiddle (English ed.). Milano: Associazione Violinstica Italiana. pp. 3–4, 30.

Hernandez Pacini, D. (2009). Oye Como Va!: Hybridity and Identity in Latino Popular Music. Temple University Press.

Kassem, Maye. 2004. Egyptian Politics: The Dynamics of Authoritarian Rule. Boulder, CO: Lynne Rienner Publishers.

Nettl, P. (1946) Birth of the Waltz. In Dance Index. vol 5, no. 9. New York: Dance Index-Ballet Caravan, Inc.pp. 208, 211

Nieuwkerk, Karin van. 1995. A Trade Like Any Other: Female Singers and Dancers in Egypt. Austin: University of Texas Press.

Pagano, C. (1997, Αύγουστος 12). Luis Carlos Meyer: Retorno Frustado. El Tiempo. Ανακτήθηκε από https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-735921

Rosefsky Wickham, Carrie. 2005. Mobilizing Islam: Religion, Activism and Political Change in Egypt. New York: Columbia University Press.

Semán, P., Vila, P. (2012). Cumbia villera or the complex construction of masculinity and femininity in contemporary. Argentina Youth Identities and Argentine Popular Music: Beyond Tango, pp. 101-123.

Springthorpe, N. (2016) The polonaise and mazurka in mid-eighteenth-century dresden: Style and structure in the music of johann christian roellig Eighteenth-Century Music, 13 (2), pp. 183-209.

The Editors of Encyclopaedia Britannica, (2016, Μάρτιος 28). Mazurka, Encyclopædia Britannica, inc.. Ανακτήθηκε από https://www.britannica.com/art/mazurka

Wechsberg.(1973) The Waltz Emperors. C. Tinling & Company. pp. 59–61

Tagged underχορός, ψυχαγωγία, πολιτισμός, ταξίδι,