Μία ματιά στην ισορροπημένη παιδική διατροφή

Διατροφή στην παιδική ηλικία

Το ρητό είμαστε  ότι τρώμε δεν είναι τυχαίο καθώς το είδος της διατροφής δεν αποτελεί μόνο πολιτισμικό χαρακτηριστικό αλλά και παράγοντα υγείας. Γενικότερα η διατροφή είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, Είναι το «καύσιμο» για να λειτουργήσει ένας ανθρώπινος οργανισμός. Η αξία της διατροφής στα παιδιά ξεκινάει πριν από τη γέννηση όταν το έμβρυο εξαρτάται αποκλειστικά από τα θρεπτικά συστατικά που λαμβάνει η μητέρα κατά τη διάρκεια της κύησης.

Έπειτα από τη γέννηση το παιδί τρέφεται μέσω του θηλασμού κατά του οποίου και πάλι επηρεάζεται από τη διατροφή της μητέρας. Κατά τη βρεφική ηλικία το βρέφος προσπαθεί να διατρέφεται μόνο του, ενώ στην παιδική ηλικία τα παιδιά τρέφονται πλέον μόνα τους. Όπως καταλαβαίνουμε για μεγάλο χρονικό διάστημα το παιδί εξαρτάται από τη μητέρα για να λάβει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Αυτό το γεγονός μας δίνει βήμα για να περιγράψουμε και να αναλύσουμε βασικές "διατροφικές" περιόδους της ζωής του παιδιού.

Η παιδική ηλικία χωρίζεται σε 3 βασικές φάσεις

• Νηπιακή ηλικία (1-3 ετών)
• Προσχολική ηλικία ( 4-6 ετών)
• Σχολική περίοδος  (7- 10 ετών)

Στην παιδική ηλικία υπάρχει ένας βραδύτερος ρυθμός ανάπτυξης συγκριτικά με την βρεφική ηλικία, αλλά είναι σταθερός και αργός. Πιθανόν η πορεία της ανάπτυξης να είναι ακανόνιστη. Σε αυτή την ηλικία η αύξηση βάρους του παιδιού διακυμαίνεται από 2-2.5 κιλά και ανάπτυξη ύψους κατά 7.5 εκατοστά μέχρι την ηλικία των 7 ετών. Βέβαια οι διακυμάνσεις ύψους και βάρους συμπίπτουν με αλλαγές στην όρεξη και στην πρόσληψη τροφής.

Η σύσταση σώματος του παιδιού αλλάζει συνεχώς. Το ποσοστό λίπους είναι υψηλό μετά τη γέννηση και κατά τη βρεφική ηλικία. Το ποσοστό αυτό μειώνεται σημαντικά μέχρι την ηλικία των 6 ετών. Όπως γίνεται κατανοητό η διατροφή ενός παιδιού είναι σημαντική στην παιδική ηλικία καθώς «μπαίνουν οι βάσεις» για την μετέπειτα ζωή του παιδιού. 

Πρακτικά η διατροφή σε αυτή την ηλικία στοχεύει να:

• Διατηρήσει τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού
• Αναπληρώσει καθημερινές «φθορές» με παραγωγή νέων κυττάρων
• Αντεπεξέλθει στις καθημερινές σωματικές δραστηριότητες 
• Αναπτυχθεί
• Δημιουργήσει αποθέματα στον οργανισμό για διάφορα θρεπτικά συστατικά

Η ενέργεια που έχει ανάγκη κάθε παιδί σε αυτή την ηλικία είναι διαφορετική και ποικίλει. Οι ενεργειακές ανάγκες καθορίζονται από τον βασικό μεταβολισμό του παιδιού, τον ρυθμό ανάπτυξής του καθώς και από τη φυσική δραστηριότητα. Η αναλογία των μακρό-θρεπτικών συστατικών κατά την βιβλιογραφία ανά ημέρα είναι: 

• 50-60% υδατάνθρακες
• 25-35% λίπος
• 10-15% πρωτεΐνες 

Να σημειωθεί βέβαια πως μέχρι την ηλικία των 10 ετών δεν υπάρχουν διαφορές στις ενεργειακές ανάγκες των αγοριών και των κοριτσιών. Μετά την ηλικία των 10, τα αγόρια έχουν συνεχώς μεγαλύτερες ενεργειακές απαιτήσεις λόγω ταχύτερης ανάπτυξης του μυϊκού ιστού.

Πρωτεΐνη, ασβέστιο, βιταμίνη D, σίδηρος απαραίτητα μακροσυστατικά!

Πρωτεΐνη

• 1ο έτος: 14.6 %
• Τέλος 4ου έτους: 18-19%
• Συνολικές ημερήσιες ανάγκες αυξάνονται αλλά οι ανάγκες ανά κιλό σωματικού βάρους μειώνονται
• Υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνες

Βιταμίνη D

Απαραίτητη για την απορρόφηση ασβεστίου και στην εναπόθεσή του στα οστά.

Ασβέστιο

Πρόληψη της οστεοπόρωσης για την ενήλικη ζωή, καθώς στην παιδική ηλικία «γεμίζουν» οι αποθήκες ασβεστίου και «χτίζονται» γερά οστά.

Σίδηρος

Είναι σημαντικός από το 1ο έτος έως και το 3ο καθώς οι ανάγκες για σίδηρο είναι αυξημένες λόγω ταχύτατης αύξησης όγκου του αίματος.

 Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω στην παιδική ηλικία το παιδί τρέφεται μόνο του. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τις διαιτητικές επιλογές των παιδιών είναι οι εξής:

• Συνήθειες, αρέσκειά, αποστροφές (οι οποίες δημιουργούνται από τα πρώτα χρόνια ζωής και μεταφέρονται στην ενήλική ζωή.)
• Από το ίδιο το παιδί καθώς σε αυτή την ηλικία είναι πιο επίμονα και επιλεκτικά λόγω ψυχοκοινωνικών μεταβολών.

Υπάρχουν και παράγοντες που επηρεάζουν την αποδοχή της τροφής του παιδιού και αυτοί είναι οι εξής:

• Κατάσταση θρέψης 
• Βαθμός κορεσμού
• Προηγούμενες εμπειρίες 
• Ατομικά πιστεύω 
• Οικογενειακές συνήθειες
• Χαρακτηριστικά τροφίμων (υφή, σχήμα, άρωμα, γεύση, μέγεθος μερίδων)
• Προτιμά τρυφερά και ζουμερά τρόφιμα, τραγανιστά, με έντονα χρώματα, ήπιες γεύσεις και μυρωδιές

Τα καυτερά τρόφιμα πρέπει να δίνονται με μέτρο και ανάλογα με την ανοχή του παιδιού καθώς και να αποφεύγονται οι μεγάλες μερίδες. 

Η οικογένεια είναι ο βασικότερος παράγοντας που επηρεάζει τις συνήθειες του παιδιού στο φαγητό και πρέπει οι γονείς να προσφέρουν στο παιδί ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο που θα έχει ποικιλία, μια φυσιολογική ποσότητα φαγητού, ένα συγκεκριμένο ωράριο και μια όμορφη και ήσυχη ατμόσφαιρα γύρω από το τραπέζι. Οπότε οι γονείς θα πρέπει να αφιερώνουν κάποιο χρόνο στην προετοιμασία του φαγητού, να βρίσκονται όλοι μαζί στο τραπέζι και σίγουρα να εξασφαλίζουν στο παιδί το κατάλληλο περιβάλλον και τη συναισθηματική ασφάλεια κατά τη διάρκεια του φαγητού. Σίγουρα η μέθοδοι επιβράβευσης και τιμωρίας μέσω του φαγητού θεωρούνται λανθασμένοι μέθοδοι.

Κλείνοντας θα αναφέρουμε τα σημαντικά τρόφιμα που θα πρέπει να περιλαμβάνονται στην καθημερινότητα του παιδιού για μία ισορροπημένη διατροφή

Ισορροπημένη διατροφή σημαίνει:

• 1-3 φρούτα την ημέρα
• 1-2 μερίδες γαλακτοκομικών
• 1-2 φορές την εβδομάδα όσπρια
• 2 φορές την εβδομάδα ψάρι, 4-5 αυγά εβδομαδιαίως, 1-2 φορές κρέας και κοτόπουλο
• Ελαιόλαδο 
• Ανάλατους ξηρούς καρπούς

Για να κλείσουμε, μια ισορροπημένη διατροφή βοηθάει τα παιδιά να αναπτυχθούν και να θέσουν γερές «βάσεις» για το μέλλον τους, ως ενήλικα υγιή άτομα. Σε περιπτώσεις που τα παιδία χρίζουν μιας ιδιαίτερης διατροφικής προσέγγισης (παχυσαρκία, διαβήτης, αυξημένη χοληστερόλη, υπέρταση, σοβαρές ασθένειες) λαμβάνουμε την βοήθεια των ειδικών διαιτολόγων σε συνεργασία με τον παιδίατρο. Η διατροφή είναι καθοριστικός παράγοντας για την σωστή ανάπτυξη των παιδιών και πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή σε αυτή. Όπως ένα αυτοκίνητο χρειάζεται καύσιμα για να λειτουργήσει, έτσι και ο ανθρώπινος οργανισμός χρειάζεται τροφή για να επιτελέσει τις λειτουργίες του και είμαστε υπεύθυνοι να του δώσουμε το καλύτερο δυνατό καύσιμο. 

 

Αθηνά Γεωργακού
Προπτυχιακή Φοιτήτρια Διατροφής και Διαιτολογίας, European University of Cyprus

Βιβλιογραφικές πηγές

Ζαμπέλας Α. Η Διατροφή στα Στάδια της Ζωής. Αθήνα, Ιατρικές Εκδόσεις Πασχαλίδη, 2003

Robson, S., Couch, S., Peugh, J., Glanz, K., Zhou, C., Sallis, J. and Saelens, B.  Parent Diet Quality and Energy Intake Are Related to Child Diet Quality and Energy Intake. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, (2016). 116(6), pp.984-990.

Lawhun, S., Laheta, J., Varkula, L., Uli, N., Sundararajan, S., Cuttler, L., Kutchman, E. and Heinberg, L. Healthy Kids, Healthy Weight. Journal of the American Dietetic Association, (2007). 107(8), p.A45.