Η ομάδα ως συστατικό στοιχείο της κατασκηνωτικής εκπαίδευσης και ζωής
Be in a team. Learn with the team!
Οι άνθρωποι ανέκαθεν δημιουργούσαν ομάδες ως έκφραση των κοινωνικών αναγκών τους. Ως ομάδα μπορούμε να ορίσουμε «δύο ή περισσότερα άτομα που αλληλεπιδρούν, βρίσκονται σε αλληλεξάρτηση και συνενώθηκαν προκειμένου να επιτύχουν συγκεκριμένους στόχους» (Robins, 2011). Ο ορισμός από τους Katzenbach και Smith, το 1993 αναφέρει ότι η «ομάδα είναι ένας μικρός αριθμός ατόμων, έχοντας ο καθένας μοναδικές ικανότητες, δεξιότητες και προσωπικότητα, ενστερνιζόμενοι έναν κοινό σκοπό και εργαζόμενοι προς την επίτευξη αυτού». Σύμφωνα με τους προηγούμενους ορισμούς γίνεται κατανοητό ότι η ομάδα αποτελεί μια δυναμική διαδικασία. Από τη στιγμή που αρχίζει να λειτουργεί αυτό το σύστημα, με άξονα τη συνεργασία των μελών της για την επίτευξη κοινών στόχων, αρχίζει να λειτουργεί μια δύναμη αλληλεπίδρασης. Έτσι το κάθε μέλος της ομάδας επηρεάζει και επηρεάζεται από τα άλλα, βοηθάει και βοηθιέται, συμπληρώνει και συμπληρώνεται (Brown 1988).
Η δύναμη λοιπόν της αλληλεπίδρασης, που δημιουργείται από τη συνεργασία των μελών μιας ομάδας, χαρακτηρίζεται ως δυναμική της ομάδας. Η ομάδα ως δυναμική διαδικασία φανερώνει τον βαθμό στον οποίο τα μέλη της αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Αυτό συμβαίνει σε κάθε επίπεδο λειτουργίας της ομάδας και σε κάθε είδος ομάδας, είτε αυτή δημιουργείται σε ένα οργανωμένο περιβάλλον όπως το σχολείο ή όχι. Κατά τον Kurt Lewin το να ανήκει κάποιος άνθρωπος σε μια ομάδα σημαίνει ότι δέχεται δυναμικές αλληλεπιδράσεις. Μεγαλύτερες ομάδες αποτελούνται από μικρότερες ομάδες οι οποίες δεν είναι απαραίτητο να συντελούν ομοιογενή σύνολα αλλά κυρίως να χαρακτηρίζονται από έντονες αλληλεπιδραστικές δυνάμεις. Γενικά σε έναν οργανισμό είναι δυνατό να διακριθούν δύο τύπο ομάδων α) οι τυπικές: Ομάδες οι οποίες δημιουργούνται εντός ενός οργανισμού, με νόμιμη εξουσία, συγκεκριμένη δομή και έχουν δημιουργηθεί για να πραγματοποιήσουν ένα συγκεκριμένο σκοπό και β) οι άτυπες: Οι ομάδες αυτές είναι αποτέλεσμα των αναγκών και των αξιών των ατόμων, είναι αυθόρμητες στην δημιουργία και οι ρόλοι καθορίζονται από τον χαρακτήρα της ομάδας.
Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της ομάδας;
• Συνείδηση συμμετοχής
Τα μέλη της ομάδας κατανοούν ότι ανήκουν σε ένα σύνολο με κοινά χαρακτηριστικά και αρχίζουν να προσδιορίζουν τον εαυτό τους ως κομμάτι αυτού του συνόλου. Η συνείδηση συμμετοχής απαιτεί από το άτομο να καταλαβαίνει την θέση του στην ομάδα και όχι σε κάποια απλά τυχαία μαζική συλλογή ανθρώπων.
• Αποδοχή κανόνων:
Η ομάδα για να λειτουργήσει αποτελεσματικά χρειάζεται σωστή μεθοδολογία, διαδικασίες και κανόνες λειτουργίας. Αυτοί μπορεί να είναι τυπικοί ή άτυποι, όμως θα πρέπει να είναι γνωστοί και αποδεκτοί από τα μέλη.
• Αλληλεξάρτηση και Αλληλεπίδραση:
Αφού τα μέλη είναι αλληλεξαρτώμενα, όλα επηρεάζονται από κάθε γεγονός που αφορά οποιοδήποτε μεμονωμένο μέλος της ομάδας. Την ίδια στιγμή κάθε μέλος φέρνει τις δικές του γνώσεις, δεξιότητες, αξίες και κίνητρα τα οποία επηρεάζουν την απόδοση και την γενική λειτουργία της ομάδας.
• Κοινοί Στόχοι, Ανάγκες και Στάσεις Συμπεριφοράς
Κατά τον Newcomb ένα βασικό στοιχείο της ομάδας αποτελεί η ύπαρξη κοινών αξιών. Αυτές οι αξίες καθοδηγούν την οργάνωση της από τα μέλη της, όπως και την διανομή ρόλων εντός ή εκτός από τα πλαίσια λειτουργίας της.
• Οργάνωση και ομοιογένεια συμπεριφοράς
Η ομοιογένεια των χαρακτήρων των μελών συμβάλλει στη συνοχή και την αποτελεσματική λειτουργία. Δημιουργεί όμως και συνθήκες για να αναπτυχθούν στερεότυπα ενώ την ταυτόχρονα περιορίζει τη δημιουργικότητα της ομάδας. Αντίθετα, η ετερογένεια συμβάλλει στη δημιουργικότητα, αλλά δυσκολεύει σε αρκετές περιπτώσεις τη συνεργασία.
• Μέγεθος
Ο αριθμός των μελών ποικίλει ανάλογα την λειτουργία, του σκοπού και του είδους της ομάδας. Παράδειγμα στα πλαίσια της σχολικής τάξης ενδείκνυνται από τις έρευνες οι ομάδες των παιδιών να αριθμούν από 3 έως 7 μέλη το μέγιστο.
• Συνοχή
Είναι εκείνο το στοιχείο το οποίο καθορίζει την ταυτότητα της ομάδας, το πόσο καλά τα μέλη επικοινωνούν, συνεργάζονται και αποδίδουν μέσα στην ομάδα.
Ποια είναι τα στάδια εξέλιξης και δημιουργίας μίας ομάδας;
Γνωστοί ψυχολόγοι όπως οι Jean Piaget και Erik Erickson έχουν μελετήσει τα στάδια ανάπτυξης της ζωής του ανθρώπου κάτι που συνδυαστικά με τις θεωρίες κοινωνικής μάθησης οδήγησαν στην εξέταση των σταδίων ζωής των ομάδων. Ο Jacques Tennant (1997) έχει καταγράψει δώδεκα προσεγγίσεις, οι οποίες περιγράφουν την εξέλιξη και τη ζωή των ομάδων μέχρι την ολοκλήρωσή της. Μία από της πιο δημοφιλής έρευνες είναι αυτή του Tuckman η οποία χωρίζει τις φάσεις ζωής μια ομάδας σε 5 στάδια.
1.Στάδιο Ανασχηματισμού --> Γνωριμία μεταξύ των μελών και η πρώτη προσπάθεια ανακατανομής ρόλων και τοποθέτησης στόχων για την ομάδα
2.Στάδιο Έντασης --> Στο στάδιο αυτό υπάρχουν συγκρούσεις απόψεων μεταξύ των μελών ως προ-στάδιο διαμόρφωσης των λειτουργιών
3.Στάδιο Ομαλοποίησης --> Μετά την επίλυση των παραπάνω προβλημάτων, τα μέλη της ομάδας αρχίζουν να διατυπώνουν τα πρότυπα συμπεριφοράς, τα οποία θα τους βοηθήσουν να αποδώσουν ως ομάδα
4.Στάδιο Απόδοσης --> Πλέον η ομάδα έχει περάσει σε στάδιο ωριμότητας. Τα μέλη της ομάδας λειτουργούν αποτελεσματικά και εμφανίζεται συνοχή στην λειτουργία της.
5.Στάδιο Αναστολής --> Στο στάδιο αυτό η ομάδα διαλύεται και τα μέλη αναζητούν άλλους συνεργάτες, άτομα ή ομάδες. Αυτό συμβαίνει όταν η διάρκεια του έργου για το οποίο εργάζονται έχει συγκεκριμένη διάρκεια.
Οι βασικές αυτές πληροφορίες θεωρούνται απαραίτητα εφόδια της σύγχρονης παιδαγωγικής η οποία επιτάσσει την αξιοποίηση της ομαδοσυνεργατικής και βιωματικής μάθησης σε κάθε μορφή εκπαίδευσης, εξωσχολικής η ενδοσχολικής. Ιδιαίτερα στα πλαίσια του σύγχρονου παιδαγωγικού χαρακτήρα της κατασκήνωσης αυτές οι παιδαγωγικές αρχές αποτελούν τα θεμέλια της κατασκηνωτικής απασχόλησης και εκπαίδευσης. Συνοψίζοντας η ομάδα είναι το βασικό παιδαγωγικό μέσο των στελεχών της κατασκήνωσης και ορίζεται ως ένα σύνολο ατόμων που εργάζονται για έναν κοινό σκοπό και αλληλεπιδρούν έντονα μεταξύ τους. Επιπροσθέτως κάθε ομάδα περνάει από διάφορα στάδια εξέλιξης και κατέχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.
Παπανικολάου Ιωάννης
ΗR Manager/Σύμβουλος Επιχειρήσεων/Εκπαιδευτής Προσωπικού Κατασκηνώσεων/ Εκπαιδευτικός
Υπεύθυνος Εκπαιδευτικού Προγραμματισμού Κατασκηνώσεων Ελαιώνες
Msc Οικονομικής & Επιχειρησιακής Στρατηγικής
Βιβλιογραφικές Πηγές
Katzenbach, J.R. & Smith, D.K. (1993). The Wisdom of Teams: Creating the High-performance Organization. Boston: Harvard Business School.
Slavin, R.E. (1989). Research on cooperative learning: Consensus and Controversy. Educational Leadership,
Bandura, A. (1977). Social Learning Theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall
Paletz, S., Schunn, C. (2009). A Social-Cognitive Framework of Multidisciplinary Team Innovation. Topics in Cognitive Science
Cohen, C. (2000). Raise Your Child’s Social IQ: Stepping Stones to People Skills for Kids.
Tuckman BW, Jensen MAC. (1977). Stages of Small Group Development Revisited, Group & Organization Management
Ματσαγούρας, Η. (2001) Στρατηγικές διδασκαλίας , Αθηνα , Εκδόσεις Gutenberg
Baudrit, A.(2007) Η ομαδοσυνεργατική μάθηση , Αθήνα , Εκδόσεις Κέδρος
Περισσότερα άρθρα σχετικά με την κατηγορία:
Προτεινόμενα άρθρα
2008
ПОЛЕЗНАЯ ИНФОРМАЦИЯ
