Η φωνή του παιδικού ιχνογραφήματος

29.01.19

Κάνε μου μία ζωγραφιά να σε γνωρίσω

Δέντρα, κάστρα, σπίτια, οικογένειες, παιδάκια, μπάλες, ουρανός, ήλιος, θάλασσα, είναι μόνο ελάχιστα από τα πράγματα που τα παιδιά ζωγραφίζουν. Θεωρείται μια απλή δραστηριότητα, ένα ακόμη ευχάριστο παιχνίδι. Ένα παιχνίδι, όμως, που δεν είναι αδιάφορο και μπορεί να μας «διηγηθεί» πολλά. Οι ζωγραφιές των παιδιών «μιλούν». Μας διηγούνται την ημέρα τους, τι τους αρέσει, τι αισθάνονται και τι σκέφτονται. Η επιλογή χρώματος, η τοποθέτηση ενός ανθρώπινο, ο σχεδιασμός ενός δέντρου ή σπιτιού, ακόμη και μία σκοτεινή φιγούρα στο χαρτί, έχουν τη δική τους ερμηνεία στον εσωτερικό παιδικό κόσμο. Οι ζωγραφιές των παιδιών καθρεφτίζουν τη ψυχή τους, τις σκέψεις τους, τη συναισθηματική τους κατάσταση και μαρτυρούν πολλά (Κρότι & Μάνι, 2003).

Γενικότερα, μετά από έρευνα έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά συνδέουν την έννοια της ομορφιάς με τη χαρά και την έννοια της ασχήμιας με τη λύπη. Έτσι, ο όμορφος άνθρωπος παρουσιάζεται πολύ συχνά ως χαρούμενος άνθρωπος και ο άσχημος ως λυπημένος. Επιπρόσθετα, όσα περισσότερα χρώματα χρησιμοποιεί ένα παιδί στις ζωγραφιές του, τόσα περισσότερα και διαφορετικά συναισθήματα βιώνει. Ενώ, το πόσο μεγάλες ή μικρές σε μέγεθος θα είναι οι φιγούρες που θα σχηματίζει, μπορεί να δείχνουν το βαθμό αυτοπεποίθησης του παιδιού και το βαθμό εμπιστοσύνης στις ικανότητες του (Παπαδοπούλου Α., 2017). Ειδικότερα, πολλοί ερευνητές έχουν προσπαθήσει να προσδιορίσουν τα στάδια που διανύει το παιδικό σχέδιο. Οι περισσότεροι από αυτούς συμφωνούν μεταξύ τους (Κακίση-Παναγοπούλου, 2006). Στο σημείο αυτό θα αναφέρουμε περιληπτικά τα στάδια εικαστικής εξέλιξης από δύο συγκεκριμένους ερευνητές (Παπαδοπούλου Α., 2017)

6 είναι τα βασικά στάδια εικαστικής εξέλιξης του παιδιού

1) Κακογραφία ή μουτζούρωμα (2 ετών): Το παιδί μουτζουρώνει, ενώ ασυνείδητα αρχίζει να χρησιμοποιεί και το χρώμα.

2) Προσχεδιαστικό στάδιο (4-7 ετών): Το παιδί ανακαλύπτει τη σχέση ανάμεσα σε αυτά που σκέφτεται και στο σχέδιο του. Εμφανίζεται ο άνθρωπος με κύκλο για κεφάλι και γραμμές για χέρια και πόδια.

3) Σχεδιαγραμματικό στάδιο (7-9 ετών): Χρησιμοποίηση γεωμετρικών γραμμών με βασικά σύμβολα. Καθορισμός χώρου με γραμμές ουρανού και γης, αντικείμενα με «διαφάνεια», καθαρή ανθρώπινη φιγούρα, αφηγηματικό έργο.

4) Στάδιο αρχικού ρεαλισμού (9-12 ετών): Πιο λεπτομερείς οι ανθρώπινες φιγούρες και τα αντικείμενα, διάκριση δύο φυλών, φόντο γεμάτο και όχι πια κενό.

5) Ψευτονατουραλιστικό στάδιο (12-14 ετών): Το σχέδιο πλησιάζει τη φύση. Χώρος τρισδιάστατος και εμφάνιση προοπτικής.

6) Εφηβική τέχνη στο γυμνάσιο (14-17 ετών).

Μελέτη αναλογιών των αντικειμένων, βάρος στη φωτοσκίαση, ενδιαφέρον για ρυθμό, ισορροπία, αρμονία. Έργα φτιαγμένα με ευαισθησία και αφαίρεση (Κακίση-Παναγοπούλου, 2006). Σύμφωνα με τον Georges Luquet, τα στάδια εικαστικής εξέλιξης είναι τέσσερα: 1) Τυχαίος ρεαλισμός (2 ετών). Ξεκινάει μετά το μουτζούρωμα. Το παιδί σχεδιάζει γραμμές και σημάδια που συνδυάζονται στο τέλος με ένα αντικείμενο. 2) Αποτυχημένος ρεαλισμός (3-4 ετών). Το παιδί ξεχωρίζει τα αντικείμενα και προσπαθεί να τα αναπαραστήσει, άλλοτε επιτυχημένα και άλλοτε όχι. 3) Διανοητικός ρεαλισμός (4-10 ή 12 ετών).

Σχεδιασμός αντικειμένων με επιπέδωση ή περιστροφική προβολή και «διαφάνεια». 4)Οπτικός ρεαλισμός (από 12 ετών ή και νωρίτερα). Ανακάλυψη προοπτικής, προσπάθεια απόδοσης τρισδιάστατου χώρου, εξέλιξη γραμμής (Κακίση-Παναγοπούλου, 2006).Συμπερασματικά, η ζωγραφική για τα παιδιά είναι μια κρυμμένη γλώσσα επικοινωνίας και έκφρασης των όσων σκέφτονται και αισθάνονται. Όταν ένα παιδί μας δείχνει ένα φύλλο γεμάτο μούτζουρες, μας δείχνει ένα μέρος από τον κόσμο του και τον εαυτό του. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που ψυχολόγοι και παιδο-νευροψυχίατροι χρησιμοποιούν το σχέδιο κατεξοχήν ως μέσο για να ερευνήσουν τα προβλήματα που πιθανόν ανακαλύπτουν κατά την ανάπτυξη ενός παιδιού (Κρότι &Μάνι, 2003).

Ανδρομάχη Σκλόπη
Φοιτήτρια Δημοσιογραφίας, ΑΠΘ

Βιβλιογραφικές πηγές

Εύη Κρότι και Αλμπέρτο Μάνι (2003), Πώς να ερμηνεύσουμε τα παιδικά σχέδια (Μτφρ: Eλένη Γεωργιάδου), Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη

Παπαδοπούλου Α. (2017). Ο όμορφος και ο άσχημος άνθρωπος στις ζωγραφιές παιδιών νηπιακής και πρώτης σχολικής ηλικίας. Ταυτότητες, στερεότυπα και κοινωνικές αναπαραστάσεις (Διπλωματική Έρευνα)

Ορειανού Ν. (2014). Ιχνογράφηση. Ο σιωπηλός λόγος των παιδιών, ο χαρισματικός αυτιστικός καλλιτέχνης (Διπλωματική Έρευνα)

Θεοδωροπούλου Μ., Λαγωγιάννης, Ε., & Πλανήτερος, Σ. (2015). Το παιδικό σχέδιο και ο ρόλος του στην κατανόηση του ψυχισμού του παιδιού (Διπλωματική Έρευνα)

Κακίση-Παναγοπούλου Λ. (2006). Και όμως ζωγραφίζουν. Η ζωγραφική των παιδιών και ο κόσμος τους. Αθήνα: Εκδόσεις Συμμετρία

Ξυγαλατά, Α. (2017). Το παιδικό σχέδιο (Διπλωματική Έρευνα)

Malchiodi, C. A. (1998). Understanding children's drawings. Guilford Press

Πηγές Εικόνων:

Εικόνα 1, 2: Παπαδοπούλου Α. (2017). Ο όμορφος και ο άσχημος άνθρωπος στις ζωγραφιές παιδιών νηπιακής και πρώτης σχολικής ηλικίας. Ταυτότητες, στερεότυπα και κοινωνικές αναπαραστάσεις.

Περισσότερα άρθρα σχετικά με την κατηγορία:

Ετικέτες: εικαστικά, παιδί, ψυχολογία, τέχνη, παιδική ψυχολογία,